«مهدوی دامغانی»؛ مردی به وسعت تاریخ ادبیات و دفاتر اسناد رسمی ایران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی کانون سردفتران و دفتریاران، احمد مهدوی دامغانی متولد ۱۳ شهریور ۱۳۰۵ مشهد بود. او علوم متداول قدیم و جدید را در شهر مشهد فراگرفت و سپس در تهران اقامت گزید. در سال ۱۳۲۷ از دانشکده معقول و منقول (بعداً الهیات) دانشگاه تهران و در سال ۱۳۳۳ در رشته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت. در سال ۱۳۴۲ از دانشگاه تهران هم درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. پس از گذراندن دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی به عنوان استاد دانشگاه تهران به تدریس در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران پرداخت. استاد در سال ۵۳ بنا به دعوت دانشگاه مادرید به جهت تدریس عرفان اسلامی به اسپانیا رفته و پس از بازگشت به ایران تا سال ۶۴ به تدریس در دوره های کارشناسی ارشد و دکترای زبان و ادبیات فارسی اشتغال داشت.

احمد مهدوی دامغانی از سال ۱۳۶۶ مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تدریس در مقطع دکتری و پست دکتری بوده‌ است. رشته‌های تدریس او در آمریکا شامل معارف اسلامی، ادبیات عرب، ادبیات فارسی، فقه، تفسیر و برخی علوم اسلامی بود.

از آثار مهدوی دامغانی به «از علی آموز اخلاص عمل»، »رساله درباره خضر»، «شاهدخت والاتبار شهربانو»، «در باغ روشنایی» «گزیده حدیقه الحقیقه»، «گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی»، «کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه»، «المَجدی فی أنساب الطّالبیّین» (تحقیق)، «نَسمهالسَّحر بذکر من تشیَّع و شعر» (تصحیح،تحقیق)، «دیوان خازن (عبداللّٰه بن احمد خازن)» (تصحیح و تحقیق) و «الوحشیات (ابوتمام)» (تصحیح) می‌توان اشاره کرد.

آن مرحوم در در دی ماه سال ۱۳۹۱ در گفت وگوی اختصاصی با نشریه ضمیمه ماهنامه کانون سردفتران و دفتریاران درخصوص شرح و بسط آیه مداینه، نقش سردفتر در ایجاد صلح اجتماعی، تاثیر ادبیات فارسی در حقوق و سند نویسی، سیر تحولی کانون به بیان خاطرات تلخ و شیرین و نظرات خود پرداختند.

روایتی از استاد مهدوی دامغانی

مرحوم احمد مهدوی دامغانی را می توان حقوقدانی فاضل و اندیشمند نامید که در طول حدود یک قرن زندگی با عزت با فراز و فرودهای زیادی همراه بود. فراگیری دروس ادبیات و الهیات در دانشگاه تهران و فارغ التحصیلی دکترای ادبیات فارسی در سال ۱۳۴۲ این چهره فرهیخته را در ردیف اساتید بی مثال ایران تبدیل کرد و خود در ردیف اساتید دانشگاه تهران قرارگرفت.

هرچند حضور او در دانشگاه مادرید برای تدریس ادبیات عرب و فقه اسلامی قابل توجه است اما نام احمد مهدوی دامغانی بعنوان سردفتر اسناد رسمی و نخستین رئیس کانون سردفتران و دفتریاران که به انتخاب جامعه دفاتر اسناد رسمی در سال ۱۳۵۴ اتفاق افتاد در تاریخ حقوقی ایران ماندگار شد.

تدریس این اندیشمند فرزانه در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مایه افتخار هر ایرانی است به ویژه اینکه او در آمریکا دروس معارف اسلامی، ادبیات عرب، ادبیات فارسی و برخی علوم اسلامی را تدریس می کرد. و به راستی که او با افتخار بعنوان فرزند خلف آیت الله شیخ محمدکاظم مهدوی دامغانی نام پدر را زنده نگهداشت.

او در یکی از خاطراتش گفته است: برای این‌که در خدمت دولت طاغوت نباشم و امر مرحوم والدم را اطاعت کنم، حرفۀ سردفتری را انتخاب کردم که شغلی آزاد است. خودم، خودم را می‌شناسم و خدا می‌داند در انجام وظایف شغلی و اداری همواره پای‌بند اصول شرعی و اخلاقی و قانونی بوده‌ام و بحمدالله هیچ‌گاه مال کسی را نخورده‌ام و عِرض کسی را نبرده‌ام.

مهدوی دامغانی به دلیل آنکه خراسانی بود و در مشهد بزرگ شده است، معمولا از عبارت «ما مشهدی‌ها» استفاده می‌کرد. او شیعه دل‌بسته حضرت ثامن‌الحجج (ع) است. به همین دلیل، جابه‌جا از آستان مقدسه وی سخن می‌گفت و روحانیان و علما و خدمه آن حرم قدسی را می‌شناخت.

مرحوم مهدوی دامغانی در مصاحبه ای در مورد شغل سردفتری گفته است: سردفتران در زمان ما چنین بودند. مؤتمن محله خودشان بودند. مردم گرفتاری‌های خودشان را می‌آوردند. زن و شوهر‌ها گرفتاری‌های خودشان را می‌آوردند. شرکاء با هم وقتی اختلافی داشتند اول جایی که می‌رفتند دفترخانه بود. پیش سردفتر بود. امیدواریم که این سنت خوب ِ بسیار بسیار مطلوب انشاء الله مستدام و مستمر باقی باشد و سردفتران انشاء الله انشاء الله سعی کنند که تا حدی که می‌توانند بلکه تا حدی که طاقت دارند خودشان را با این آیه شریفه منطبق بکنند. و عملشان را و نوشته‌شان را منطبق بکنند.

من در طول سرفتری خودم ۴۲ سال که در ایران سردفتر بودم نسل سه طبقه تقسیم نامه نوشتم. جد، فرزند، نوه. این مال‌ها همین طور دست به دست گشته است. برای سه طبقه تقسیم نامه اموال نوشتم. خودشان رفتند و اموالشان را گذاشتند.
سردفتر در حد لازم در ادب فارسی و ادب عربی باید ورودی داشته باشد تا بداند آن چیزی که می‌نویسد معنایش چی هست.

یک جوانی آمده بود امتحان بدهد برای سردفتری چندین دهه قبل. نمی‌دانم. وقتی من پرسیدم بابا، معنای اینکه می‌نویسند در سند اسقاط کافه خیارات شد ولو غبن فاحش بل افحش یعنی چه؟ حرف‌های چرند و پرند و پرت و پلائی جواب به من داد. معلوم شد همین مقدار را هم نمی‌فهمد.

مهدوی دامغانی در این مصاحبه گفته است: حالا به هر حال بایستی سطح… هنوزطبعاً در میان دو هزار سردفتری که در تهران الان موجود هستند یا هزار و چند نفر، طبعاً فضلای به نامی هستند که بتوانند تکفل بکنند تدریس مرتبِ مسلم مفیدی را برای نوآموزان، برای آنانی که تازه سردفتر می‌شوند یا می‌خواهند سردفتر بشوند. باید حتماً حتماً حتماً از لحاظ علمی بنیه‌شان را تقویت بکنند. جوری نباشد که مثل بعضی از سردفتران که در زمان خود من ـ یعنی در دهۀ ۴۰ و ۵۰ راعرض می‌کنم ـ از لحاظ علمی خیلی پیشرفته نبودند. من در نظر داشتم که این دانشکده را ـ مدرسه را ـ تأسیس بکنم که خوب به هر حال قسمت نشد. الحمدلله که حالا اخلاف من این کار را دارند می‌کنند. الحمدلله. خدا الهی توفیقشان بدهد. خدا الهی حفظشون کند. جز بالا بردن سطح علمی ـ چون علم هست که آدمی را از بعضی ازمفاسد و شرورات نگه می‌دارد مگر اینکه خدای نکرده شیطان بخواهد از‌‌ همان راه علم داخل بشود، چون بسیار اوقات شیطان از راه علم داخل می‌شود. خداوند انشاء الله توفیق بدهد به همه سردفتران که عالم به معنای واقعی باشند و علم درکار خودشان مقصودم این است که علم کافی برای اداره دفترشان داشته باشند و انشاء الله حقوق مردم را بتوانند به بهترین وجهی حفظ کنند و امین و مؤتمن باشند برای مردم.