به گزارش پایگاه اطلاع رسانی کانون سردفتران و دفتریاران، وقف یا همان صدقه جاریه آنقدر اهمیت دارد که می توان گفت که به برکت وقفیات، مسلمانان در ایران تسهیلات، نذورات و خدمات فراوانی جهت توسعه و آبادانی روستاها، روشن نگه داشتن چراغ مساجد و تکیه ها، آبادانی و اشتغال و کارآفرینی ارائه شده است؛ گزارشها، آمارها و اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که بر اساس اسناد موجود در سازمان اوقاف و امور خیریه  کشور پیش بینی می شود که حدود یک سوم مساحت ایران، وقف است.

در کشور ما با توجه به فرهنگ اسلامی، تاکنون۲۳۰ هزار موقوفه ثبت شده و سالانه بیش از هزار وقف جدید ثبت می شود، بر اساس بند (ت) ماده ۹۲ قانون ششم توسعه دولت، وظیفه اداره ثبتی در سازمان اوقاف این است که با توجه به میزان باقیمانده پلاک‌های فاقد سند، رقبات موقوفات و بقاع متبرکه با تعامل با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از طریق دفاتر اسناد رسمی، شهرداری ها، وزارت مسکن و شهرسازی و سایر نهادها، فرایند سنددار کردن املاک وقفی را مورد پی گیری و نظارت قرار دهد.

به گفته سجاد نیک‌پور رئیس اداره ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه، تاکنون بیش از ۷۰ درصد املاک وقفی سنددار شده اند، و تا پایان سال ۱۴۰۲ برنامه‌ریزی به گونه‌ای است که فرایند صدور اسناد مالکیت وقفی پایان یابد.

بر اساس آمار، از مجموع ۹۶۶ هزار رقبه که متصرفی منفعتی هستند (کلاً یک میلیون و ۵۰۰ هزار رقبه، اعم از متصرفی و غیر متصرفی وجود دارد) حدوداً ۲۴۰ هزار رقبه فاقد سند هستند و ۷۲۵ هزار رقبه سنددار هستند که این‌ها املاکی هستند که اداره امور آنها برعهده سازمان اوقاف قرار داده شده است، برخی از املاک وقفی هم چون متولی آنها اشخاص هستند، ارتباطی به سازمان از نظر نحوه اداره ندارند.

به دلیل اهمیت ثبت سند رسمی در حفظ موقوفات و با توجه به اینکه برخی موقوفه ها و رقبات از اسناد عادی دچار ضرر و زیان شده اند، حجت الاسلام سید مهدی خاموشی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در گفت و گو با ویژه نامه کانون سردفتران و دفتریاران می گوید: ثبت رسمی موقوفات و معاملات مربوط به آن مهمترین مصداق حفظ و حراست از اصل موقوفات است که در سه محور ثبت وقف نامه ها، تثبیت مالکیت املاک و اراضی وقفی و ثبت رسمی نقل و انتقالات، معاملات و تنظیم اسناد اجاره در اراضی نمود و ظهور دارد.

وی افزود: تلاش ما در سازمان اوقاف و متصدیان وقف بر این است که با ثبت رسمی موقوفات از معاملات غیرقانونی، تعدی و تعرضات غیرقانونی در اراضی وقفی جلوگیری کنیم و یا به حداقل برسانیم.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور، ثبت سند رسمی موقوفات را بهترین و سریعترین روش جلوگیری از موقوفه خواری دانست و بیان کرد: برای جلوگیری از تضییع حقوق موقوفات، نسبت به ثبت رسمی آن باید اقدام کرد چرا که منجر به کاهش دعاوی مربوطه و استفاده از اسناد مجعول و عدم پذیرش ادعای انکار و تردید است.

حجت الاسلام خاموشی درباره ضرر و زیان موقوفات و رقبات از اسناد عادی و سودجویی برای تصرف املاک توضیح داد: با توجه به ارزشمند شدن املاک در سال های اخیر، نگاه افراد سودجو به اراضی بیشتر شده است. آن ها از هر فرصتی برای تصرف املاک استفاده کرده و از این طریق نسبت به درخواست ثبت اقدام می کنند، حتی دیده شده که به نحو صوری دعاوی مطرح و نسبت به اخذ حکم جهت قانونی جلوه دادن اقداماتشان عمل می کنند.

وی عمده ترین مشکلات جاری در  اسناد وقفنامه را عادی بودن اسناد عنوان و اظهار کرد: علی رغم سوابق عمل به وقف در سالیان گذشته، توسط اشخاص، تصرف عدوانی می شود. نکته حایز اهمیت اینکه گاهی مشاهده شده در املاک ثبت نشده برخی از رقبات موقوفات به دلیل تغییر عوارض طبیعی در محل وقوع ملک چون حدود آن فاقد طول و ابعاد بوده شناسایی را با سختی امکان پذیر کرده است.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، وجود اسناد عادی خطرپذیری جهت تصرفات غیرقانونی، صدور اسناد مالکیت متعدد و تقسیمات مشاعی را فراهم می کند، به این معنا که در عوض مواجهه با یک شخص، در اثر تقسیمات ملکی با متصرفان متعدد رو به رو و بهره وری از موقوفه تا حصول نتیجه از مرجع صلاحیت دار متوقف می شود.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور تاکید کرد: مردم توجه کنند، چنانچه ملکی را خریداری می کنند حتما از وضعیت وقفیت ملک اطمینان حاصل کنند چرا که مطابق با قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه، چنانچه ملکی بدون مجوز شرعی از وقفیت خارج شود از طریق مرجع شبه قضایی اعلام شده در ماده ۲ آیین نامه قانون فوق، امکان صدور نظریه و اعاده به وقفیت وجود دارد، و نهایتا این امر موجب خسارت و ضرر و زیان به اشخاص خواهد شد اما اگر چنانچه ثبت معاملات در اراضی وقفی و یا تنظیم وقفنامه ها به صورت رسمی باشد و در هنگام معاملات از واحد اجرایی اوقافی استعلام مربوطه به عمل آید از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری خواهد شد.

حجت الاسلام خاموشی با بیان اینکه یکی از مواردی که متولیان امر زمین می توانند از زمین خواری جلوگیری کنند اخذ سند مالکیت تک برگی است، افزود: اگر متولیان امر زمین نسبت به تهیه و نسبت به جانمایی در بانک کاداستر اقدام نمایند آن ملک شناسنامه دار می شود و از این طریق جلوی زمین خواری و موقوفه خواری گرفته می شود.

وی همچنین یکی دیگر از عواقب عدم الزام به سند رسمی را جعل وقفنامه ها و اسناد اوقافی عنوان کرد و گفت: در این صورت امکان طرح دعاوی انکار و تردید در خصوص وقفیت را ممکن می سازد و از این طریق خروج از وقفیت محقق می شود. همچنین از دیگر ثمرات عدم الزام سند رسمی، صدور اسناد مالکیت معارض است، خواه نسبت به جزء یا کل پلاک. بدین معنی که مجاورین در طول سالیان به حدود موقوفه تعرض می کنند و محدوده آن را غیر واقع می سازند.

حجت الاسلام خاموشی ثبت آنی و طرح کاداستر را حلال مشکلات موقوفات از جمله معارضین و جعل سند عنوان و یادآور شد: با ایجاد ثبت آنی و کاداستر در کشور بسیاری از مشکلاتی که موقوفات در کشور از قبیل معارضین، جعل اسناد، اشتباهات ثبتی و … رو به رو بودند کاسته شد. سازمان اوقاف هم با توجه به الزامات قانونی و عقلی هر چه سریع تر کاداستر اراضی خود را به پایان خواهد رساند زیرا حفظ و صیانت از موقوفات از وظایف ذاتی این سازمان است.